درماتیت دور دهان و اطراف لب

درماتیت دور دهان (Perioral Dermatitis) که با عنوان درماتیت اطراف دهان و صورت (Periorificial Dermatitis) نیز شناخته می‌شود، یک بیماری پوستی التهابی بوده که باعث ایجاد پاپول‌های پوسته‌‌ریزی دهنده‌‌‌ی متعددی در اطراف دهان، بینی و چشم‌ها می‌شود. هرچند که این بیماری بیشتر شبیه اگزما است اما می‌تواند علائمی مشابه آکنه‌های پوستی و آکنه روزاسه نیز ایجاد نماید. علت درماتیت دور دهان هنوز به خوبی مشخص نشده است اما مجموعه‌ای از عوامل بیرونی و درونی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. درمان اصلی درماتیت، شامل استفاده از ضدالتهاب‌های موضعی و آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا سیستمیک است که بطور کامل در این مقاله مورد بررسی قرار خواهند گرفت. درماتیت دور دهان می‌تواند با سوزش، خارش، خشکی اطراف دهان و ایجاد لکه‌ها و قرمزی دور لب همراه باشد. در ادامه به بررسی علائم، تشخیص و درمان درماتیت دور دهان اعم از درمان‌های خانگی، پماد‌ها و نیز نحوه درمان در دوران بارداری می‌پردازیم.

درماتیت دور دهان چیست؟

همانطور که گفته شد، درماتیت اطراف دهان که با نام درماتیت صورت و دهان نیز شناخته می‌شود یک اختلال پوستی است که خود را بیشتر بصورت پاپول‌های پوسته‌دهنده در اطراف دهان، بینی، و چشم‌ها نشان می‌دهد.

درماتیت دور دهان با خشکی و پوسته‌پوسته شدن اطراف لب و دهان و نیز قرمزی دور لب همراه است. همچنین ممکن است پاپول‌هایی که در اطراف دهان ایجاد شده‌اند حاوی مایعاتی باشند که در صورت پاره‌ شدن پاپول، این مایعات بی‌رنگی از آن‌ خارج شود.

سن شایع ابتلا به این بیماری بین ۱۵ تا ۵۰ سال است، هرچند که بعضی اوقات در کودکان نیز رخ می‌دهد. البته درماتیت می تواند در هر سنی رخ دهد.

اپیدمیولوژی

درماتیت دور دهان در سراسر دنیا و در همه‌ی نژادها و قومیت‌ها دیده می‌شود. این بیماری بیشتر خانم‌های ۱۶ تا ۴۵ سال را درگیر می‌کند هر چند که در افراد مسن، کودکان و مردان نیز دیده می‌شود.

علت درماتیت دور دهان چیست؟

علل اصلی ایجاد این بیماری هنوز به خوبی شناخته نشده‌اند. سابقه‌ی آتوپی (ازدیاد حساسیت) در بسیاری از این بیماران دیده می‌شود که همین امر موجب افزایش حساسیت پوست به محرک‌های خارجی می‌شود و خطر ایجاد درماتیت را بالا می‌برد. در همین زمینه پیشنهاد‌ می‌کنیم که مقاله مربوط به درماتیت آتوپیک را مطالعه کنید.

همچنین استفاده از کورتیکواستروئيد‌های موضعی نیز می‌تواند موجب عود یا بدتر شدن بیماری شود. بطوری که بیمار در ابتدا جهت درمان از این دارو‌ها استفاده می‌کند اما بعد از مدتی و با قطع دارو یا حتی ادامه‌ی استفاده از دارو، بیماری عود می‌کند و بدتر می‌شود.

از طرفی، وجود فوزوباکتریوم (Fusobacterium) در ضایعات پوستی ناشی از درماتیت، احتمال علت باکتریایی را برای این بیماری مطرح می‌کند.

همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده متداول از مرطوب کننده‌ها و فرآورده‌های فلورینه ممکن است علت درماتیت دور دهان باشد.

بنابراین بطور کلی نمی‌توان علت مشخصی برای این بیماری مشخص کرد و علل زمینه‌ای عامل ایجاد بیماری به خوبی مشخص نشده‌اند.

علائم درماتیت دور دهان چیست؟

ضایعات پوستی در درماتیت دور دهان و لب معمولا اطراف دهان شروع می شوند، ولی گاهی نواحی اطراف بینی و اطراف چشم ها را نیز درگیر می کنند. بنابراین این درماتیت صرفا محدود به اطراف لب و دهان نیست و اطراف چشم ها و بینی نیز ممکن است درگیر شوند.

درماتیت دور دهان معمولا بدون علامت است. خارش شایع ترین علامت در این بیماران است. بسیاری از بیماران ممکن است برای درمان درماتیت دور دهان، بینی یا چشم از استروئیدهای موضعی (کورتون پوستی یا موضعی) استفاده کرده باشند، این داروها بهبود موقت ایجاد می کنند، ولی استفاده از آن ها ممکن است در طولانی مدت باعث ایجاد درماتیت مقاوم به درمان شود.

پاپول ها و پوستول هایی به اندازه نوک سنجاق روی یک زمینه قرمز و پوسته دهنده، محدود به چانه و چین های بینی و لب ها هستند. یک ناحیه پاک و غیر گرفتار در اطراف حاشیه قرمز لب وجود دارد.

تشکیل پوستول ها روی گونه ها و در مجاورت سوراخ های بینی شایع است. گاهی اوقات ضایعات پوستی در این بیماری محدود به ناحیه اطراف بینی باقی می ماند. گاهی نیز در قسمت خارجی چشم ها رخ می دهد. درماتیت دور دهان در کودکان اغلب اطراف چشم ها و بینی را درگیر می کند.

تشخیص های افتراقی

• آکنه.
• روزاسه.
• درماتیت سبورئیک.
• درماتیت آتوپیک (اگزمایی).
• زردزخم.

سیر و پیش آگهی بیماری

در درماتیت دور دهان، درجات مختلفی از درگیری مشاهده می شود. بثورات و ضایعات اطراف دهان و لکه های دور لب برای چند ماه باقی می مانند. این درماتیت با درمان خوراکی، معمولا در مدت ۲ هفته برطرف می شود اما عود و بازگشت بیماری بسیار شایع است و بعد از چند ماه دوباره ایجاد می شود.

اگر درماتیت دور دهان عود کرد باید درمان با داروهای جدید آغاز شود و گاه درمان نگهدارنده دراز مدت لازم است.

درمان درماتیت دور دهان

درمان موضعی

درمان درماتیت دور دهان و سوزش و لکه های اطراف لب بصورت موضعی شامل استفاده از داروهای زیر است:

• کرم یا پماد پوستی ۱ درصد مترونیدازول نظیر متروژل (MetroGel).
• قطره سولفاستامید سدیم ۱۰ درصد به اضافه گوگرد ۵ درصد (سولفاست – آر Sulfacet – R).
• تامپون، محلول یا لوسیون کلیندامایسین یا اریترومایسین ۲ درصد محلول.
• پماد پیمکرولیموس ۱ درصد (Elidel).
• پماد تاکرولیموس ۰٫۱ درصد (Protopic).

اخیرا مطالعاتی انجام شده که تاثیر پماد ایورمکتین هم در درمان ضایعات پوستی ثابت کرده است.

درمان با آنتی بیوتیک ها خوراکی

اگر یک دوره ۴ تا ۶ هفته ای درمان موضعی درماتیت دور دهان بی نتیجه باشد، آنتی بیوتیک های خوراکی به مدت ۲ تا ۴ هفته تجویز می شوند. آنتی بیوتیک های خوراکی برای درمان سوزش دور لب عبارتند از:

• تتراسایکلین (Tetracycline).
• اریترومایسین (Erythromycin).
• داکسی سایکلین (Doxycycline).
• مینوسایکلین (Minocycline).

پس از برطرف شدن بیماری، مصرف آنتی بیوتیک متوقف می شود یا بتدریج طی ۴ تا ۵ هفته قطع می گردد.

نکات مهمی که باید درباره درماتیت اطراف دهان بدانید

بیمار باید محدود کردن استفاده از مرطوب کننده ها را مد نظر قرار دهد. همچنین بیماران باید بدانند که استفاده طولانی مدت از استروئیدهای موضعی روی صورت، این بیماری را تشدید خواهد کرد.

قطع مصرف استروئیدهای موضعی سبب شعله ور شدن بیماری می شود، ولی این کار برای درمان بیماری ضروری است.